Morfologia jest jednym z najważniejszych badań, a co za tym idzie bardzo popularnym narzędzie wczesnej diagnostyki. Zarówno morfologia krwi, jak i badanie cholesterolu czy glukozy może dać wiele informacji co akurat dzieje się wewnątrz organizmu, a niekiedy nawet stanowi system wczesnego ostrzegania i pozwala ochronić się przed wieloma problemami zdrowotnymi, jak chociażby czające się poważne choroby. Dlatego też morfologia krwi powinna być wykonywana regularnie, zawsze na czczo z minimum ośmiogodzinną przerwą od ostatniego posiłku.
Morfologia krwi – charakterystyka ogólna
Morfologia krwi jest jednym z podstawowych badań diagnostycznych. Oprócz niej profilaktycznie wykonuje się również:
- badanie OB – stwierdzające stan zapalny w organizmie;
- badanie poziomu glukozy we krwi;
- lipidogram – poziom cholesterolu całkowitego, LDL, HDL i trójglicerydów.
Morfologia polega przede wszystkim na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych krwi. Normy wyników zależą od wielu czynników i z tego też względu powinny być zawsze analizowane przez lekarza w oparciu o wykonane badanie lekarskie i wywiad z pacjentem. Na wydruku wyników morfologii widnieje szereg cyfr i skrótów literowych odpowiadających poszczególnym parametrom występujących krwinek oraz ich ilości w badanej próbce krwi.
Morfologia krwi – skład, oznaczenia, zastosowanie
Stosowanie powszechnie oznaczenia to:
- RBC (red blood cells) – skrót oznacza krwinki czerwone, inaczej nazywane też erytrocytami lub czerwonymi ciałkami krwi. Odpowiedzialne są za transport tlenu. Ich niedobór świadczy o anemii, czyli niedokrwistości, z kolei zbyt duża ich ilość jest poliglobulią;
- WBC (white blood cells) – oznacza krwinki białe (leukocyty). To komórki krwi odpowiedzialne za zwalczanie infekcji. Wyraźny spadek ilości krwinek białych we krwi nazywany jest leukopenią i może świadczyć o obniżonej odporności organizmu, natomiast zwiększona liczba białych krwinek w organizmie to leukocytoza. Oznacza ona, że w organizmie toczą się właśnie jakieś infekcje, a niekiedy jest również sygnałem świadczącym o poważnych schorzeniach hematologicznych;
- PLT – to skrót oznaczający płytki krwi, powszechnie znane również jako trombocyty. Krwinki te odpowiedzialne są za prawidłowe krzepnięcie krwi;
- MVC – średnia objętość erytrocytu;
- HCT – oznacza hematokryt w morfologii krwi, a jest to stosunek objętości krwinek czerwonych do krwi;
- MCH – średnia masa hemoglobiny w krwince;
- MCHC – określa średnie stężenie hemoglobiny w krwince;
- Fe – oznacza żelazo. Średnie normy laboratoryjne w morfologii krwi, dla jednego pacjenta to: 60-180 µg /dla mężczyzn, 40-160 µg / dla kobiet;
- HBG – wartość hemoglobiny.
Morfologia krwi – normy
Morfologia krwi analizowana jest w oparciu o normy, które jednak różnią się w zależności od wieku i płci pacjenta. U osób dorosłych obowiązują następujące normy morfologii krwi:
- Erytrocyty – prawidłowe wyniki badania krwi dla krwinek czerwonych wynoszą: dla kobiet 3,5-5,2 mln na mm sześcienny; dla mężczyzn 4,2-5,4 mln na mm sześcienny. Zachwianie tych norm powyżej górnej granicy zdarza się rzadko, ale jest możliwe. Nadmiar krwinek czerwonych we krwi nazywany jest erotrocytozą i może być wynikiem odwodnienia, zmian nowotworowych dotykających krwi, zaburzeń hormonalnych, długotrwałego niedotlenienia mózgu. Niedobór krwinek czerwonych to niedokrwistość, czyli inaczej anemia, która z kolei jest wynikiem niedożywienia, niedoboru witaminy B12, niedoboru kwasu foliowego lub żelaza, niekiedy anemia pojawia się również w wyniku niektórych chorób przewlekłych oraz w wyniku krwawienia.
- Hemoglobina – jest odpowiedzialna za transport tlenu i dwutlenku węgla, a oprócz tego stanowi podstawowy parametr służący do do rozpoznania niedokrwistości. Norma u kobiet mieści się w zakresie 12-16 g/dl, a u mężczyzn 14-18 g/dl. Wartość hemoglobiny powyżej normy zazwyczaj jest skutkiem odwodnienia, nadkrwistości pierwotnych (czerwienica prawdziwa), nadkrwistości wtórnych (wynikach z chorób przewlekłych dotyczących płuc czy wad serca), niedotlenienia. Z kolei występowanie wartości hemoglobiny poniżej normy jest wynikiem niedokrwistości lub przewodnienia.
- Hematokryt – Norma u kobiet mieści się w zakresie 37-47 proc., a u mężczyzn 42-52 proc. Występowanie wartości powyżej normy może być wywołane przez czerwienicę prawdziwą, niedotlenieniem tkanek, przewlekłymi chorobami płuc, wadami serca, czy chorobami nerek. Natomiast wartości poniżej normy świadczą o niedokrwistości lub przewodnieniu organizmu.
- Leukocyty – wartość białych krwinek we krwi powinna mieścić się w przedziale 4000-10 000 na mm sześcienny. Leukocytoza czyli podniesienie poziomu krwinek białych we krwi jest wynikiem nadmiernego stresu, wysiłku fizycznego, stanu zapalnego wewnątrz organizmu, choroby nowotworowej. Zbyt niski poziom leukocytów (leukopenia) wywołana jest przez zakażenia wirusowe, choroby wątroby, uszkodzenie szpiku kostnego i wyniszczenie organizmu.
- Trombocyty – ilość płytek krwi u zdrowej osoby dorosłej powinna mieścić się w przedziale od 150 000 do 400 000 komórek na mm sześcienny krwi. Zwiększona ilość płytek krwi nazywana jest nadpłytkowością lub trombocytozą i może występować w przebiegu przewlekłego zespołu mieloproliferycznego. Do wzrostu liczby płytek krwi dochodzi również na skutek infekcji, w przebiegu niektórych chorób nowotworowych, w regeneracji po krwotoku, hemolizie czy po usunięciu śledziony. Z kolei wartości poniżej normy, inaczej małopłytkowość, spowodowane są zmniejszeniem wytwarzanie płytek krwi w przebiegu schorzeń hematologicznych, nadmiernym niszczeniem krwinek czy w wyniku utraty płytek po ciężkim krwotoku.